Ad van Liempt: Kopgeld, nederlandse premiejagers op zoek naar joden 1943

Kopgeld by Ad van Liempt
My rating: 4 of 5 stars

In Amsterdam was er tijdens de oorlog een organisatie opgericht die zich bezig hield met het inventariseren van joodse bezittingen. Het bedrijf heette Lippenmann, Rosenthal & Co. In de volksmond werd het de roofbank genoemd. Dit omdat als de joodse eigenaren werden opgepakt en weggevoerd de bezittingen in hun handen kwamen en verdeeld werden onder de Duitsers en soms zelfs Nederlanders. De medewerkers waren vooral Nederlanders die de Duitse ideeën aanhingen.
Zij waren het eens met wat de Duitsers deden of wisten niet wat er gebeurde, maar in ieder geval werkte zij wel voor en met hen. De medewerkers werden in 4 Colonnes ingedeeld. Deze colonnes droegen de namen van de chefs. Docter, Ragut, Stork en Harmans. Deze laatste colonne hield zich bezig met recherchewerk. Zij spoorden verdwenen/gestolen joodse goederen op en droegen de daders over aan de politie of de SicherheitsDienst. Als duidelijk wordt dat er ook intern veel wordt gestolen komt er voor deze colonne nog een taak bij, namelijk dat van interne zaken. Het intern onderzoeken naar collega’s m.b.t. fraude en diefstal. Al snel blijkt dat Harmans zich hieraan ook schuldig maakt en dan worden er van bovenaf drastische maatregelen getroffen. Harmans wordt gevangen genomen en wordt dan vervangen. Wim Henneicke is zijn opvolger. Dit heeft uiteindelijk grote gevolgen.
Begin maart 1943, wordt kopgeld ingevoerd. Dit wordt gebruikt om mensen aan te moedigen om betaald op Jodenjacht te gaan. De leden van de Colonne Henneicke krijgen zeven gulden vijftig per ingeleverde jood. Omgerekend naar de euro in 2012 zou dat ongeveer € 45,77 zijn. De jagers hebben zo tussen de 8000 en 9000 slachtoffers opgespoord. De meesten zijn na de oorlog niet meer terug gekomen.

Een onbegrijpelijk en ongelofelijk verhaal. Niet omdat het verhaal onleesbaar is, maar omdat Nederlanders tegen betaling landgenoten oppakken om zo zelf beter te worden. Begrijpelijk als er niets wordt gedaan, het land bezet is en dat je iets moet doen om te overleven, maar om zo aan je geld te komen? Dat is onbegrijpelijk. Maar aan de andere kant. Als jouw idealen overeenkomen met die van de bezetters en zij houden je voor dat dit beter is, dan is men tot alles in staat. Het is tenslotte een geloof. Misschien niet een religieuze, maar wel een geloof, iets waar men achter staat en alles voor over heeft. Soms voor zelf behoud en soms echt een ideaal.
Echter ook de rechtsgang voor deze “daders” is ongelofelijk. Gratie krijgen wegens troonwisseling tot daar aan toe, maar dan ook nog de kans krijgen om vrij te komen? Overigens wat mij helemaal versteld deed staan is dat er eerder werd gedacht aan de banden tussen landen dan om uitlevering van de daders te vragen, omdat de kans toch klein was dat ze uitgeleverd werden. En nog steeds. Ongestraft hebben daders in Duitsland hun leven kunnen vertoeven. Terwijl door hun toedoen minstens vijf, mogelijk wel duizenden mensen zijn vermoord. Natuurlijk kan het zijn dat men het niet wist, maar sommige zullen het hebben geweten, zoals in de strafdossiers staat vermeld. Maar we zullen nooit weten.

Het verhaal is mooi en onderbouwend geschreven. Waardoor het juist nog onbegrijpelijker is. Ad van Liempt is voor mij een nieuwe schrijver, maar dit boekt heeft mij wel aangegeven dat hij niet zo maar op feiten af gaat. Zijn zoektocht is ingewikkeld en zal op bepaalde momenten zelfs moeilijk zijn geweest, maar zijn schrijfstijl maakt het waard om dit boek te lezen. Niets wordt achter wegen gelaten en waar uitleg nodig is, geeft hij ook. Indien nodig via een note met een verklaring achter in het boek. Dit boek maakt het wel dat ik nieuwsgierig ben naar zijn andere boeken.

Vier sterren krijgt het boek, omdat het een van de weinige boeken in Nederland is die vertelt wat er gebeurt op basis van dossiers. Omdat het ondanks het beladen onderwerp de emoties toch op afstand weet te houden. En omdat het de verschillende zaken van de verschillende kanten laat zien door op het eind de rechtsgang te beschrijven , de getuigenissen aan te halen en hoe deze mensen zijn berecht. Maar ook omdat het laat zien dat het moeilijk kan zijn om een strafzaak te behandelen omdat niet altijd duidelijk is of de dader wel wist wat er zou gebeuren met het slachtoffer. Natuurlijk laat het zich raden (zowel oud als jong werden opgepakt), maar toch hoeft het niet altijd bekend te zijn.

Boekinformatie
©2009 Ad van Liempt
Uitgeverij: Balans Amsterdam
Omslagontwerp: Mesika Design, Hilversum
Foto omslag: Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) Amsterdam; SD-agenten controleren op de Nieuwezijds Voorburgwal het persoonsbewijs van joodse burgers, zomer 1942
Foto's binnenwerk via NIOD en Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) Den Haag
ISBN:978.94.6003.068.0
314 pagina's

(G2013/4)

View all my reviews